admin
Seray Şahinler – Sanat tarihinin en renkli, en özel ailelerinden biri Şakir Paşa ailesi… Herhalde çekirdekten bu kadar çok sanatçı çıkaran öbür bir aile yoktur. O sanatkarlar ki sanatın öncüsü, edebiyatın ekolü olmuş biricik isimler: Fahrelnisa Zeid, Füreya Koral, Aliye Berger ve Cevat Şakir Kabaağaçlı, Nejad İhtilal, Hoş Devrim… Son günlerde ailenin bir televizyon dizisine bahis olması gözleri yine Şakir Paşa eşrafına çevirdi.
Şakir Paşa ailesini büyüten, çoğaltan, hayatla ve sanatla tanıştıran ise yaşadıkları o meşhur köşk. Büyükada’da yer alan köşkün mazisini aydınlatan bir stant var Adalar Müzesi’nde. Hem de çekimlerin yapıldığı konağın birkaç yüz metre ötesinde. Adalar Müzesi tarafından, Adil Bali küratörlüğünde gerçekleşen “Öncesi ve Sonrasıyla Büyükada Şakir Paşa Köşkü” standı, ailenin 1900’de kapısından girdiği birinci günden 1975’teki vedaya uzanan sürecine odaklanıyor.
Köşkün içine şahit olun
Müzenin kurucularından Halim Bulutoğlu’nun verdiği bilgeye nazaran, 1870’lerden itibaren adada var olan ve Rum bir aile tarafından yaptırılan köşk Rosolato ismiyle biliniyordu. 1900’de Şakir Paşa tarafından satın alınmış ve aile buraya yerleşmiş; Füreya Koral bu köşkte doğmuş, paşanın kızları Fahrelnisa, Hakiye, Ayşe çok küçük yaşlarda köşkle tanışmış; Cevat Şakir burada okula başlamış. Cevat’ın babasıyla şiddetli hengameleri, Zeid’in resme; Aliye’nin renklere ilgisi bu köşkte filizlenmiş. Yani aslında ailenin kıssası köşkün varlığıyla direkt birbirine bağlı. Stant de işte bu bağı ortaya koyuyor.
Sergide köşkün içini birinci kere bütünüyle görebileceğimiz çok bedelli fotoğraflar ve eşyalar var. Arşivin büyük kısmı, Şakir Paşa’nın gözbebeği olan kızı Ayşe Hanım’ın torunlarının çocuklarından alınmış. Hepsi çok özel anları ve anıları aktarıyor. Köşkün bahçesinden bilinen tek fotoğraf, Füreya’nın birinci evliliğini yaptığı Selahaddin Karacabey ile düğün fotoğrafı, Sevecen Devrim’in Füreya’ya eşlik edişi, ailenin yılbaşı akşamı buluşması, 1901’de Şakir Paşa ve İsmet Hanım’ın mahallî kıyafetlerle verdiği pozlar, Hakiye’nin Cevat Şakir ve Ayşe ile eğlenceli anları, tekrar Hakiye, Agnese ve Ayşe’nin bütün şıklığıyla kamera karşısına geçtiği o anlar stantta anılar ve tanıklıklarla yer bulmuş. Ailenin bir ağaç altında oturup sohbet ettiği anlar, Asım Kabaağaç’ın pek bilinmeyen fotoğrafı da sergiyi duygusal kılıyor.
Bulutoğlu, “Ailedeki herkes için köşk farklı şeyler tabir ediyor. Sevecen İhtilal için Füreya, Fahrelnisa için başka. Alışılmış Cevat Şakir için farklı bir cehennem burası. Burada büyümüşler, burada dünyayı tanımışlar. O açıdan burası Şakir Paşa ailesinin fertlerine kan vermiş, can vermiş ve kişiliklerini şekillendirmiş denebilir” sözünü kullanıyor.
Şakir Paşa ailesinin ve köşkün serüveni ne sayfalara ne kitaplara sığar lakin öykünün bir kesimi olmak isteyenler için “Öncesi ve Sonrasıyla Büyükada Şakir Paşa Köşkü” standı temmuz sonuna kadar ziyarete açık olacak.
Bahçesi lunapark oldu
Sergideki fotoğraflarda köşkün odalarını da birinci sefer bu kadar net görüyoruz. Köşkün salonu, konuk odaları, yemek sofraları ve yatak odalarını bütünüyle görmek mümkün. Fotoğraflar Şakir Paşa ailesinin estetiğini, bir aradalığını, yer yer hüznünü yansıtıyor. 1960’ta ise farklı bir dönüm noktası oluyor ve köşkün dört dönümlük bahçesi kiralanarak adalıların çocuklarıyla gelip eğlendiği bir lunaparka dönüşüyor. O parkı tasvir eden Ragıp Özcan imzalı tablo da stantta. Standın küratörü Adil Bali’nin çocukluğu ise bütün öyküden habersiz olarak bu bahçede geçmiş.
Paşanın mührü, Zeid’in çatal-bıçak takımı
Köşkten kalan kesimlerin bir kısmı müzayede sonrası eskiciye düşmüş. Şakir Paşa ailesinin torunları da alabildiği kadarını eskiciden geri almış. Köşkte kullanılan şekerlikler, Şakir Paşa’nın ağabeyi Cevad Paşa’nın mührü, Fahrelnisa Zeid’in gümüş çatal-bıçak kadrosu da stantta görülebilir.
Kapıları bile satılmış
Şakir Paşa’nın 1914’te oğlu Cevat’ın silahından çıkan kurşunla vurulmasıyla birlikte köşke de kara bulutlar çöküyor. Ancak aile köşkle bağını hiç koparmıyor. Vakitle uzunluk gösteren maddi kahırlar ve miras sıkıntısı satışı gündeme getirse de İsmet Hanım’ın direnciyle köşk ailede kalıyor; ta ki İsmet Hanım vefat edene kadar. 1900’de başlayan öykü, 1960’tan itibaren kiralama sürecine giriyor, 1975’te ailenin köşkten ayrılmasıyla son buluyor.
Halim Bulutuoğlu paylaştığına nazaran aileden kalan çok az kesim var. Maddi meşakkatler nedeniyle köşkteki neredeyse her şey müzayedeye çıkıyor. 1950’lerde Portakal müzayede konutu tarafından yapılan müzayedede meskene dair ne varsa büyük kısmıyla satılıyor. İşlemeli kapılar ve ahşap döşemeler dahil köşkün her şeyi gidiyor. 1978’de ise köşk yangına teslim oluyor.
