admin
Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – 5 Haziran 2024’te NASA astronotları Butch Wilmore ve Yapay Williams, Crew Flight Test (Crew-1) vazifesi kapsamında Starliner kapsülüyle uzaya fırlatıldı. 61 yaşındaki Butch Wilmore ve 58 yaşındaki Yapay Williams’ın uzay seyahatinin hedefi Boeing Starliner aracının birinci beşerli uçuşunu gerçekleştirmekti. Planlanan misyon yalnızca 10 gün sürecekti lakin Starliner’daki teknik aksaklıklar, dönüşlerini imkânsız hale getirdi.
NASA, kapsülü astronotsuz olarak geri getirmeye karar verince Wilmore ve Williams, Memleketler arası Uzay İstasyonu’nda (ISS) beklenenden çok daha uzun mühlet kalmak zorunda kaldı. 10 günlük vazife, tam 9 aya uzadı.
Sabırlı bir bekleyişin akabinde dönüş Florida’daki Kennedy Uzay Merkezi’nden planlanmıştı lakin şirket fırlatma rampasının yer sistemindeki bir sorun nedeniyle fırlatma teşebbüsünü iptal etti. Sorun, fırlatma öncesinde roketin taban platformunda dikey olarak dururken üst kısmını tutan iki kelepçeden birini denetim etmek için kullanılan hidrolik sistemden kaynaklanıyordu. NASA sözcüsü Darrol Nail canlı yayında, “Bu bir yer sorunu. Roket ve uzay aracıyla ilgili her şey yolundaydı” dedi. NASA yaptığı açıklamada, Crew-10 vazifesinin fırlatılışının en erken 14 Mart cuma akşamı 19.03’te (Doğu Saatiyle) yapılmasının planlandığını söyledi. Pekala dönüş için biraz daha beklemek zorunda olan astronotları döndüklerinde neler bekliyor?
ASTRONOTLAR UZAYDA KALDI, ARAÇ DÜNYA’YA DÖNDÜ
5 Haziran 2024 tarihinde NASA, Butch Wilmore ve Yapay Williams isimli astronotlarını Boeing Starliner uzay aracıyla istasyona gönderdi. Lakin uzay aracında çıkan teknik aksaklıklar iki astronotun geri dönebilmesine pürüz oldu. Bu teknik aksaklığın akabinde NASA, Starliner’ın mürettebatsız olarak geri gönderilmesine karar verdi ve Wilmore ile Williams UUİ’de Expedition 72 vazifesinde yer alan mürettebatın yanına geçerek onlarla birlikte çalışmaya başladı. Wilmore ve Williams aylar boyunca sağlıklı olduklarını ve vazifeye ne kadar sürerse sürsün bağlı olduklarını ısrarla vurguladılar. Hatta geçtiğimiz ocak ayında birlikte rekor bir uzay yürüyüşü bile yaptılar.
NASA astronotu Yapay Williams, uzay vazifesi sürecinde toplam müddeti 62 saat 6 dakikayı bulan uzay yürüyüşünü gerçekleştirdi. Bu tarihte bir bayan astronot tarafından gerçekleştirilen en uzun uzay yürüyüşüydü ve bu biçimde de kayıtlara geçti.
Geçtiğimiz günlerde ABD Başkanı Donald Trump’ın, uzayda mahsur kalan NASA astronotlarıyla ilgili yaptığı açıklama da toplumsal medyada gündem oldu. Trump, kelam konusu iki astronot için, “Onları dışarı çıkaracağız. Sizi almaya geliyoruz. Elon’a yetki verdim. Ona dedim ki: Onları dışarı çıkarabilir misin? Zira orada bırakılmışlar. Umarım birbirlerinden hoşlanırlar. Tahminen âşık olurlar birbirlerine, bilemiyorum” sözlerini kullandı.
KAPSAMLI BİR REHABİLİTASYON SÜRECİNE ALINACAKLAR
Bu sebeple 9 ayın sonunda Dünya’ya tekrar ayak basacakları için heyecanlı olan astronotlar için hazırlıkla başladı. Bu hazırlıkların başında ise sıhhat tedbirleri yer alıyor. Tabipler Butch Wilmore ve Yapay Williams için düşük yerçekiminde yaşamalarından kaynaklı olarak Dünya’ya indiklerinde kendi başlarına yürümekte zorlanacaklarını açıkladı. Yapılan açıklamalara nazaran mürettebat 19 yahut 20 Mart’ta SpaceX kapsülünden çıktığında, derhal sedyelere yatırılacak ve tıbbi değerlendirmelere alınacak. Akciğer Uzmanı Dr. Vinay Gupta, astronotların güçlerini tekrar kazanmaları için altı haftaya kadar rehabilitasyona muhtaçlık duyabileceklerini, buna rehberli antrenmanlar ve beslenme planı dahil olacağını söyledi. İndikleri birinci gün çalışmalara başlayacak astronotların eski sıhhatlerine kavuşmaları için birinci evrede yürüme, esneklik ve kas güçlendirmeye odaklanılacak.
Williams ve Wilmore, ISS’deki uzun vazifeleri sırasında çok seviyede uzay radyasyonuna da maruz kaldılar. ISS’de bir haftada maruz kalınan radyasyon dünyadaki bir yıllık radyasyona eş bedel. NASA’ya nazaran bu durum kanser, merkezi hudut sistemi hasarı, kemik kaybı ve kimi kardiyovasküler hastalıklar geliştirme risklerini artırabilir. Astronotlar her ne kadar günde iki saat idman yapmış olsalar da hekimler bu idmanların kas ve kemik kaybını durdurmaya yetmediğinin altını çiziyor.
İnsan bedeninin yapısal olarak Dünya’nın yer çekimine gereksinimi var ve bu olmadığında bedendeki pek çok şey olağan çalışmıyor. Bu bilgiden hareketle NASA’ya nazaran, astronotlar düşük yer çekiminde yalnızca beş gün geçirdikten sonra kas kütlelerinin yüzde 20’sine kadarını kaybedebilir. Yapılan araştırmalar, uzayda altı ay geçiren 30-50 yaşlarındaki bir astronotun gücünün yaklaşık yarısını kaybettiğini ortaya koydu. Bu durum, Dünya’ya döndüklerinde onları sırf fizikî olarak güçsüz bırakmakla kalmıyor, birebir vakitte kemik kırığı ve yaşlandıkça kemikleri zayıflatan bir hastalık olan erken osteoporoz riskini de artırıyor.
‘ASTRONOTLAR İHANETE UĞRAMIŞ HİSSEDEBİLİR’
Williams ve Wilmore, Dünya’ya döndüklerinde güçlerini ve kardiyovasküler dayanıklılıklarını yine kazanmak için ağır bir programına girecekler. 9 aylık bir vazifeden dönen NASA astronotları, üç etaptan oluşan 45 günlük bir rehabilitasyon sürecine girecekler. Birinci evrede güçlerinin, esnekliklerinin ve yürüme yeteneklerinin bir kısmını geri kazanan astronotlar, proprioseptif antrenmanların ve kardiyo kondisyonunun eklendiği ikinci basamağa geçiyorlar. Proprioseptif idmanlar bedeni güçlendirir ve zihnin hareket ve durum algısını düzgünleştirir. En uzun basamak olan üçüncü evrede, astronotun işlevsel gelişim eğitimi yoluyla fizikî performansının en düzgün düzeyine geri dönmesine odaklanıyor. NASA’ya nazaran astronotların birçok 45 günün sonunda yine eski düzeylerine geri dönüyor.
Psikiyatrist Dr. Carole Lieberman’a göre Williams ve Wilmore’un bedenlerini yenilemenin yanı sıra zihinlerinin de yenilenmeye ve ruhsal takviye almaya muhtaçlıkları olabilir. Astronotların, Milletlerarası Uzay İstasyonu’nda kaldıkları müddet boyunca ölme korkusu, uzayda planladıklarından daha uzun müddet kalmak zorunda olmanın getirdiği hayal kırıklığı yahut hüzün üzere ağır hislerle başa çıkmaları gerekeceğini söyledi. Williams ve Wilmore, mahsur kalmadıklarını yahut terk edilmediklerini tekraren lisana getirirken, Dr. Liberman şunları söyledi:
“Bu kısmen yanlışsız olabilir, lakin her iki astronotun da en azından ihanete uğramışlık, kızgınlık, öfke üzere hisleri olacağı mutlaktır ve bunları ya inkar ettiler ya da Dünya’daki herkesten sakladılar. Bunun incelenmesi ve düzeltilmesi gerekiyor.”
Williams ve Wilmore’a SpaceX ile konutlarına dönecekleri seyahatte, geçtiğimiz eylül ayında uzaya fırlatılan iki astronot ve iki boş koltuk eşlik edecek.
