admin
Derleyen: Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – ABD Başkanı Donald Trump’ın Ukrayna savaşına karşı izlediği siyasetle birlikte Avrupa ülkelerine yönelik tavrı, Avrupa Birliği’nde güvenlik kaygıları yaratmış durumda. Bu telaşların Avrupa’da yeni bir güvenlik mimarisi oluşturması beklenirken, bu kapsamda F-35 savaş uçakları hakkında Türk kamuoyunun da yabancısı olmadığı bir tartışma başladı. Hava Kuvvetleri filosunu F-35 savaş uçaklarıyla destek etmek isteyen Almanya’da ‘kapatma anahtarı’ kaygıları gündeme gelirken, Batı dünyasından hususa ait farklı sesler yükseliyor. Pekala, ‘kapatma anahtarı’ ya da ‘öldürme anahtarı’ olarak tanımlanan sistemden ne kastediliyor? Bu savların gerçekliği nedir? Batı dünyasının en gelişmiş savaş uçağı olan F-35’ler nitekim uzaktan müdahale ile uçamaz duruma getirilebilir mi? Askeri havacılık ve savunma bahislerinde yayınladığı yazılarla bilinen theaviationist.com’da yayınlanan yazıda David Cenciotti ve Stefano D’Urso imzalı yazıda bu sorulara karşılık arandı.
‘ÖLDÜRME ANAHTARI’ NEDİR?
Dünya genelinde halihazırda 16 ülkede farklı varyantlarda bin 100’den fazla F-35 etkin hizmette. Fakat son periyotta Almanya ve Kanada’da ortaya çıkan söylentiler, Donald Trump’ın ABD’de idaresi devralmasıyla birlikte jeopolitik manada bir belirsizlik yaşayan Batı dünyasında güvenlik telaşlarını arttırmış durumda.
ABD denetiminde olduğu belirtilen ve ‘kill switch’ (öldürme anahtarı) olarak tanımlanan sistemin F-35 savaş uçaklarını uzaktan erişimle uçamaz hale getirdiği, ABD’nin bu sistem sayesinde çıkarlarına aksi siyasetler izleyen bir F-35 kullanıcısının uçaklarını kullanamaz hale getirebileceği sav ediliyor.
İddiaların yayılmasının akabinde, toplumsal medyada ABD’nin silah sattığı ülkelerde F-35 dışındaki askeri sistemlerde de ‘kill switch’ sisteminin bulunabileceği gündeme geldi. Birçok toplumsal medya kullanıcısı, Kanada’nın 14,5 milyar dolarlık F-35 siparişini iptal etmesi davetinde bulundu.
ABD SİYASETLERİ KULLANICILARI KISITLIYOR
Bu soru son vakitlerde birçok Avrupalı siyasetçiye yöneltildi. Belçika Savunma Bakanı General Frederik Vansina, 5 Mart’ta La Derniere Heure gazetesine verdiği röportajda, “Bunun mümkün olduğuna dair hiçbir göstergemiz yok. F-35 uzaktan kumandalı bir uçak değil. Program, yedek kesimlerin paylaşılması yahut transfer edilmesi sayesinde, geniş kapsamlı bir lojistik dayanağa dayanıyor” formunda konuştu. İsviçre Savunma Bakanlığı da 7 Mart’ta yaptığı açıklamada “F-35A savaş uçaklarını elektronik aksamlara dışarıdan müdahale ederek ‘uzaktan denetim etmek’ yahut ‘bloke etmek’ mümkün değildir. İsviçre, kendi savunması için silah sistemlerini onaya gereksinim duymadan, bağımsız halde istediği vakit kullanabilir” tabirlerine yer verildi.
Daha evvel Münih Güvenlik Konferansı’na başkanlık yapmış olan Wolfgang Ischinger, Almanya merkezli Bild gazetesine verdiği röportajda, ABD’nin Alman F-35’lerini de kısıtlaması ihtimali münasebetiyle alım mukavelesinin iptal edilmesinin gündeme gelebileceğini belirtti.
ABD’nin F-35 savaş uçaklarına ait sıkı bir kontrol siyaseti izlediği biliniyor. Bu siyaset, uçağı satın alan ülkelerin F-35’leri bağımsız biçimde test etmesini ve uçak üzerinde değişiklikler yapmasını sonlandırıyor. Bu kısıtlamalar, NATO ülkeleri ortasında güvenlik kaygılarına sebep oluyor. F-35 savaş uçaklarını bağımsız halde işletme müsaadesine sahip tek ülkenin F-35I Adir savaş uçaklarına sahip olan İsrail olduğu biliniyor. Bu kısıtlamalar dışında uçağın sahip olduğu kimi sistemler direkt ABD’ye bağlı olduğu için aslında ABD’nin var olduğu sav edilen ‘kill switch’ üzere sistemleri kullanmadan da uçakları uçamaz duruma getirebileceğini işaret ediyor.
ALIS / ODIN VE MDF
F-35 savaş uçakları için kritik olan bu sistemler, uçağın aktif halde tutulmasını daha kolay hale getirmek için oluşturulmuş olan fakat büyük tartışmalar yaratan sistemler. Uçağın tüm sistemlerini takip eden bu sistemler, özetlenecek olursa uçakları direkt ABD’ye bağlıyor ve uçak daha havadayken, uçakta değişmesi gereken bir modülün yahut aksamın olup olmadığını denetim ederek muhtemel bir kusuru direkt yerde konuşlu bulunan çalışana iletiyor. Bu bilgi, ilgili ülkenin işçisiyle tıpkı anda ABD’de bulunan sistemlere de iletildiği için ABD, tüm F-35 kullanıcılarının uçakla ilgili neye gereksinimleri olduğu bilgisini en ufak ayrıntılarına kadar anlık olarak takip edebiliyor. ABD, çıkarları gereği rastgele bir F-35 kullanıcısının bu sistemlere erişimini kapattığında, lojistik takviyeden ve bakım prosedürlerinden yoksun kalacak F-35 uçaklarının 30 gün içinde uçamaz duruma geleceği tabir ediliyor.
F-35’in muhtaçlığı olan yedek kesimleri takip eden, data tabanı sayesinde hangi modülün hangi ülkede olduğunu bilgisine sahip olan ve tedarik sistemini yöneten bu sistemler, vazife planlaması konusunda da pilotlar ve bakım ekipleriyle iş birliği yapıyor. F-35’in bakım, lojistik ve vazife planlamasını yapan birinci dijital sistem olan ALIS, sahip olduğu problemler nedeniyle ODIN isimli sistemle değiştirilmişti. Özetle, bulut tabanlı çalışan bu sistemler, uçağa ait kritik bilgileri ABD’ye de iletiyor ve ABD’nin dünyada bulunan tüm F-35’leri en ince detaylarına kadar takip edebilmesini sağlıyor.
ALIS/ODIN sistemleri, uçakları direkt uzaktan müdahale ederek uçamaz hale getirmiyor. Fakat, kullanıcının gereksinimlerini direkt ABD’ye ilettiği için uzun vadede uçakların lojistik dayanaktan yoksun kalarak uçamaz hale gelmesine neden olacak bir potansiyeli içinde barındırıyor.
Bu noktada, F-35’in Misyon Data Belgesi olarak tanımlanan MDF sisteminin ALIS/ODIN sisteminden daha riskli olduğu söz ediliyor. MDF, F-35’in etrafında bulunan öteki dost sistemler tarafından tespit edilen tehdit ögelerini görebilmesini sağlıyor. Tüm tehditleri tek bir ekranda gören pilot, daha gerçek bir gaye kıymetlendirmesi yapabiliyor ve bu durum vazifenin daha sağlıklı formda yapılabilmesini sağlıyor. MDF sistemine erişimi kapatılan bir ülkenin elinde bulunan F-35’ler en büyük avantajlarını kaybettiği için avantajlarını büyük oranda kaybediyor. Tüm bunlar, uçağın yazılımına ve altyapısına sahip olan ABD’den bağımsız formda F-35 kullanımını imkansız hale getiriyor.
BAŞARISI YAZILIM GÜNCELLEMELERİNE BAĞLI
F-35 kullanıcılarını ABD’ye bağımlı hale getiren bir öteki kıymetli konu ise yazılım güncellemeleri. Uçan bilgisayar olarak tanımlanan F-35, daha caydırıcı ve fonksiyonel hale gelmesi için yapılan değişiklikleri takip etmek için ABD’ye bağımlı olmak zorunda.
Bu durum, akıllı telefonlar üzerinden verilebilecek bir örnekle açıklanabilir. Telefonunuz için gerekli olan güncellemeyi yapmadığınızda, telefonunuz çalışmayı bırakmasa da yeni jenerasyon uygulamaları desteklemeyebilir. Güncelleme eksikliği telefonunuzda güvenlik açıkları yaratabilir ve daha fonksiyonsuz hale getirebilir. ABD’nin rastgele bir F-35 kullanıcısına güncelleme takviyesini kesmesi, uçağın temel fonksiyonu olan uçmasına mani oluşturmasa da caydırıcı ögelerini fonksiyonsuz hale getirebilir.
Özetlenecek olursa, rastgele bir ülkenin envanterinde bulunan F-35’i tek bir düğmeye basarak devre dışı bırakacak bir sistemin varlığına ait bugüne kadar tespit edilebilmiş bir ispat yok. Lakin, uçağın en kritik bilgileri de kapsayacak biçimde ABD’ye bağlı olması sebebiyle ABD’nin rastgele bir kullanıcıya dayanağını kesmesi halinde uçağın çok kısa bir mühlet içinde uçamaz hale gelmesine neden olabilir.
