admin
TCMB Başkanı Fatih Karahan, ABD’deki temasları sırasında Anadolu Ajansı’nın New York Ofisini ziyaret etti. Burada gündeme ait soruları da yanıtlayan Karahan, son devirde enflasyonda gerçekleşen gerilemenin baz tesirlerinden fazla sıkı para siyasetinin da tesiriyle ana eğilimdeki düşüşten kaynaklandığını değerlendirdiklerini söyledi.
Karahan, yılın kalanında da enflasyondaki düşüşte ana eğilimdeki güzelleşmenin tesirli olacağını söz ederek, “Yüzde 24 olan yıl sonu enflasyon maksadımıza ulaşmak için ne gerekiyorsa yapacağız.” diye konuştu.
Sıkı para siyaseti duruşunu devam ettireceklerini vurgulayan Karahan, enflasyondaki düşüşün devamı için talebin dezenflasyonist düzeylerde seyretmesinin son derece kıymetli olduğunu lisana getirdi.
“Talep şartlarının dezenflasyon sürecini bozmasına müsaade vermeyeceğiz.” diyen Karahan, kişisel kur muhafazalı mevduat hesaplarından Türk lirasına geçişin, dövize geçişe nazaran daha yüksek olduğuna dikkati çekti.
TCMB Başkanı Karahan, gelecek dönemde siyaset faizini belirlerken önceliğin dezenflasyon patikasının gerektirdiği sıkılığı sağlamak olacağına işaret ederek, “Enflasyonda kalıcı düşüş ve fiyat istikrarı sağlanana kadar sıkı para siyaseti duruşumuzu sürdüreceğiz.” değerlendirmesinde bulundu.
Karahan’ın enflasyonla çabadan para ve faiz siyasetine, kur muhafazalı mevduattan Türk lirasına geçişten yabancı para kredilere kadar çeşitli mevzularda sorulara verdiği cevaplar şöyle:
Ocak ayında enflasyon yüksek geldi lakin şubatta yine düşüş gördük. Önümüzdeki periyotta enflasyon verilerini nasıl okumalıyız?
TCMB Başkanı Karahan: Yıllık enflasyon, Mayıs 2024’teki tepesinden bu yana geriliyor. Dezenflasyon sürecinin birinci aylarında görülen düşüşün kıymetli bir kısmı, 2023 yazında yaşanan gelişmelerin oluşturduğu baz tesirinden kaynaklanıyordu. Bu devirde siyaset faiziyle ilgili beklentileri daha sağlıklı yönlendirebilmek ismine vurguyu aylık fiyat gelişmelerine çekmiştik. Bu doğrultuda, mevsimsellikten arındırılmış ana eğilim göstergelerinin son birkaç aylık trendine bakıyorduk. Geldiğimiz noktada enflasyondaki düşüşün, baz tesirlerinden fazla sıkı para siyasetinin da tesiriyle ana eğilimdeki düşüşten kaynaklandığını kıymetlendiriyoruz. Yılın kalanında da enflasyondaki düşüşte ana eğilimdeki güzelleşme tesirli olacak. Bunun yanı sıra mevsimsellikten arındırma usullerinin salgın sonrası değişen mevsimselliği yakalayamadığı durumlar oluyor. Bunlar bir ortaya konulduğunda, ana eğilim göstergelerini bir evvelki yılın tıpkı ayıyla kıyaslamanın daha sağlıklı olacağını kıymetlendiriyoruz.
Bu gözle şubat ayı ana eğilim göstergelerine baktığımızda, mevsimsellikten arındırılmış B endeksinin 2024 yılındaki yüzde 4,3 düzeyinden 2025 yılında yüzde 2,8 düzeyine ve C endeksinin de yüzde 3,7’den yüzde 2,4’e düştüğünü görüyoruz. Bilindiği üzere bu iki endeks ocak, şubat ve temmuz aylarında para siyasetinin tesir alanı dışında kalan, süreksiz faktörlerin tesiriyle yükseliyor. Bu aylarda medyan ve SATRIM üzere dağılıma bağlı göstergeler, enflasyonun seyri konusunda daha âlâ fikir verebiliyor. Medyan fiyat artışları, geçen sene ocak-şubat periyodundaki aylık ortalama yüzde 4,7’den bu sene birebir periyotta yüzde 2,1’e düştü. SATRIM’de de benzeri bir düşüş gördük. Bütün bunları bir ortaya koyduğumuzda aylık ana eğilimin geçen yıldan bu yana B ve C göstergelerinde üçte bir oranında, medyan ve SATRIM’de ise yarı yarıya kadar azaldığını görüyoruz.
“HEDEFİMİZE ULAŞMAK İÇİN NE GEREKİYORSA YAPACAĞIZ”
Enflasyon dinamiklerini anlamak açısından enflasyona alt kalem bazında bakmakta da yarar var. Yıllık enflasyon gelişmeleri bağlamında, mal enflasyonunun düşük seyrettiğini, hizmet tarafında ise katılıkların kırılmaya başlamakla birlikte düzeyin yüksek olduğunu kıymetlendiriyoruz. Burada vakte bağlı fiyat belirleme ve geçmiş enflasyona endeksleme eğilimi yüksek olan kira ve eğitim kalemleri öne çıkıyor. Yıllık kira enflasyonu, geçen sene şubat ayında yüzde 121 iken bu sene yüzde 97’ye geldi. Bu kalemde hem düzey yüksek hem de dezenflasyon yavaş. Eğitimde de emsal biçimde hudutlu bir düzgünleşme gözlemliyoruz.
Öte yandan, hizmet kümesinde para siyasetine daha hassas kalemlerde besbelli bir düzgünleşme görüyoruz. Örneğin, lokanta ve otel enflasyonu yüzde 95’ten yüzde 46’ya geriledi. Bu da aslında mali sıkılığın bu tip hizmet enflasyonunu düşürmekte tesirli olduğunu gösteriyor.
Yüzde 24 olan yıl sonu enflasyon gayemize ulaşmak için ne gerekiyorsa yapacağız. Sıkı para siyaseti duruşumuzu devam ettirerek enflasyonu yıl sonu amaçlarımızla uyumlu halde düşürmeye devam edeceğiz.
Geçen yılın dördüncü çeyreğinde talep güçlü geldi. Bu data enflasyon görünümü için ne anlama geliyor?
TCMB Başkanı Karahan: Dördüncü çeyreğe ilişkin ulusal gelir bilgileri açıklanmadan talep şartlarını anlayabilmek ismine kartlı harcamalar, kredi büyümesi, perakende satış üzere bilgileri takip ediyorduk. Kelam konusu datalar, dördüncü çeyrekte talebin bir ölçü dirençli olmakla birlikte dezenflasyonist düzeylerde olduğunu gösteriyordu. Şubat sonunda açıklanan ilgili büyüme verisi, talebin bizim iddiamızdan daha güçlü olduğunu gösterdi. Hakikaten, son PPK karar metninde de bunu vurguladık. Enflasyondaki düşüşün devam etmesi için talebin dezenflasyonist düzeylerde seyretmesi son derece değerli. Bu doğrultuda birinci çeyreğe ilişkin açıklanan bilgilere baktığımızda, perakende satışların ocak ayında gücünü koruduğunu, öte yandan taşıt ticareti ve toptan ticaret hacimlerinin gerilediğini görüyoruz. Kredi büyümesi, dördüncü çeyreğe nazaran daha ölçülü. Kartla yapılan harcama dataları, ocak ve şubat aylarında daha zayıf bir seyre işaret ediyor.
Dolayısıyla, birinci çeyreğe ait mevcut talep göstergeleri, bir ölçü belirsizlik içermekle birlikte tüketici harcamalarının bir evvelki çeyrekte gözlenen artışın akabinde daha ölçülü seyrettiğini ima ediyor. Birinci çeyreğe ait talep göstergelerinin birikmesiyle bu görünümü değerlendirmeye devam edeceğiz. Talep şartlarının dezenflasyon sürecini bozmasına müsaade vermeyeceğiz.
Ocak ayında cari açıkta bir artış gördük. Para siyaseti metinlerinizde Türk lirasında gerçek pahalanma vurgusu yer almaya devam ediyor. 2025 yılı için Türk lirasında gerçek pahalanma ve cari açık görünümünü değerlendirebilir misiniz?
TCMB Başkanı Karahan: Cari denge gelişmelerine baktığımızda cari süreçler açığının ulusal gelire oranının sıkılaşma öncesindeki yüzde 5 düzeyinden 2024 yılı sonu prestijiyle yüzde 0,8’e gerilediğini görüyoruz. Son 20 yıllık devirde cari açığın ulusal gelire oranının ortalama yüzde 3,7 olduğu düşünüldüğünde, yüzde 0,8 oranı tarihi ortalamalara kıyasla epeyce düşük. Yakın periyot bilgileri ise 2025 yılında cari süreçler açığında bir ölçü artışa işaret ediyor.
Cari dengeyi 2025 yılında etkileyebilecek faktörlere baktığımızda global ticarete ait belirsizlikler, ihracat kaynaklı aşağı taraflı riskleri öne çıkarıyor. Tüketim malları ithalatında da son devirde yüksek bir seyir gözlemledik. Bunlara karşın, 2025 yılında da cari açığın ulusal gelire oranının, 2024 yılından yüksek olmakla birlikte, uzun periyot ortalamalarının besbelli olarak altında kalmasını bekliyoruz.
Reel pahalanma konusuna geldiğimizde, uyguladığımız para siyasetinin Türk lirasında gerçek değerlenmeye odaklı bir tasarımı yok. Döviz kurlarının düzeyine ya da değişimine ait rastgele bir amacımız bulunmuyor. Para siyasetindeki kararlı duruşumuz, Türk lirasına yönelik ilginin artmasını beraberinde getiriyor. Bu ilginin doğal bir sonucu olarak da bir yandan rezervlerimiz artarken bir yandan da kurda gerçek pahalanma oluyor.
Yakın periyot görünümünü kıymetlendirmek için yurt içi yerleşiklerin tercihlerine bakabiliriz. Son periyotta Türk lirası mevduat faizlerinde düşüş ve Türk lirası mevduat ile para piyasası fonlarının stopaj oranlarında artış oldu. Biz de “Kur Muhafazalı Mevduat”tan (KKM) çıkışı hızlandıran adımlar attık. Aralık 2024’te KKM hesaplarının getirilerini azaltan değişiklikler yaptık. Ocak ayında uzun vadeli hesapları kaldırdık ve son olarak şubatta hukukî bireylerin KKM hesap açma ve yenileme süreçlerini sonlandırdık. Tüm bu gelişmelere karşın Türk lirasına olan ilginin sürdüğünü görüyoruz. Ferdî KKM hesaplarına baktığımızda, ocak ayında dövize dönüş oranı yüzde 10, Türk lirasında kalma oranı ise yüzde 25’lerdeydi. Şubat ayında bu oranlarda sonlu bir değişim gözlendi. Dövize dönüş oranı yüzde 12, Türk lirasında kalma oranı ise yüzde 23 olarak gerçekleşti. Bu gelişmeler, vadesi gelen KKM hesaplarından Türk lirasına geçişin, dövize geçişe nazaran daha yüksek olduğunu gösteriyor.
“SIKI PARA SİYASETİ DURUŞUMUZU SÜRDÜRECEĞİZ”
Bir kere daha vurgulamak isterim ki önümüzdeki periyotta de siyaset faizini belirlerken önceliğimiz dezenflasyon patikasının gerektirdiği sıkılığı sağlamak olacak. Enflasyonda kalıcı düşüş ve fiyat istikrarı sağlanana kadar sıkı para siyaseti duruşumuzu sürdüreceğiz. Para siyasetindeki kararlı duruşumuz, Türk lirasına yönelik ilgiyi destekleyecektir.
Yabancı para kredilerde ocak ayında büyüme sonunu yüzde 1’e indirmiştiniz. Mart ayının başında yeni bir düzenlemeyle bu hudut yüzde 0,5’e indirilip istisna kapsamı daraltıldı. Bu kararınızın nedeni nedir? Yeni düzenlemeyle yabancı para kredilerde istenen yavaşlama sağlandı mı?
TCMB Başkanı Karahan: Sıkı para siyaseti, amaçladığımız üzere Türk lirası kredi piyasasını sıkılaştırıyor lakin döviz kurundaki istikrarlı seyir nedeniyle yabancı para (YP) krediler, görece daha az maliyetli hale geliyor. Gerçekten reel bölüm, 2023 yıl sonundan itibaren bu yolla yaklaşık 50 milyar dolar finansman sağladı. Bu güçlü kredi büyümesi, nakdî genişleme ve gerçek dalın döviz konumuna yönelik riskler oluşturuyor. Bunlara ek olarak YP kredi artışı, finansal sistemde döviz likiditesine olan talebi artırıyor. Bilhassa son periyotta bu durumun Döviz Tevdiat Hesabı (DTH) faizlerinde artışa sebep olduğunu ve mevduat dolarizasyonu riskini artırdığını gördük. Ocak ayında zati YP kredi büyüme sonunu bir ölçü daraltmıştık lakin birinci çeyrekte YP kredi artışının devam ettiğini ve bu artışın büyük ölçüde büyüme sonlarından istisna tutulan kalemlerden geldiğini gördük. Bu müşahedeler doğrultusunda da hem istisna alanlarını hem de YP kredilerinin büyüme hududunu daralttık.
Düzenleme sonrası şimdi sonlu data akışı olduğundan bir şey söylemek için erken. Bu değişikliklerin nakdî transfer düzeneğini güçlendireceğini ve makro finansal istikrar üzerindeki riskleri azaltacağını kıymetlendiriyoruz.
