admin
Didem Seymen – Antibiyotik direnci nedeniyle 2050 yılında dünyada çok sayıda insanın öleceği öngörülüyor. Türkiye de en çok kayıp verecek ülkeler ortasında gösteriliyor. Nedeni, Türkiye’de her 10 reçetenin üçünde antibiyotik yazıyor olması, OECD ülkeleri ortasında ve dünyada “antibiyotik tüketimi-direnç gelişimi” sıralamasında en üst sıralarda yer almamız…
Koç Üniversitesi İş Bankası Enfeksiyon Hastalıkları Araştırma Merkezi Lideri Prof. Dr. Önder Ergönül, antibiyotiklerin bilinçsiz kullanımının, bakterilerin mutasyon geçirerek direnç geliştirmesine yol açtığını belirterek, etkisiz hale gelen ilaçlar nedeniyle enfeksiyon hastalıklarının tedavi edilemediğini söyledi. Ergönül, mevcut durumun değişmemesi halinde 2050 yılına kadar Türkiye’nin en fazla insan kaybı yaşanacak ülkelerden biri olabileceğini belirtti.
Testler yaygınlaşmalı
Bu husustaki yaygın meselelerden biri teneffüs yolu enfeksiyonlarının birçoklarının viral kaynaklı olmasına karşın antibiyotiklerin reçete edilmesi. Ayrıyeten mide-bağırsak hastalıkları ve idrar yolu enfeksiyonlarında da gereksiz antibiyotik kullanımı sık görülüyor. Yanlışsız ve süratli teşhis formüllerindeki eksiklikler de antibiyotiklerin gereksiz reçetelendirilmesine neden oluyor. Prof. Dr. Ergönül, hızlı teşhis testlerinin yaygınlaşması halinde antibiyotiklerin sırf bakteriyel enfeksiyonlarda kullanılacağını vurguladı. Ergönül, “Mevcut durumda doktorlar ve hastalar, tedavi sürecinde gereksiz antibiyotik kullanımını teşvik eden bir döngü içinde bulunuyor” dedi.
Müfredata eklenmeli
Prof. Dr. Ergönül, “soğuk algınlığına antibiyotik yeterli gelir” üzere yanlış inanışların toplumda yaygın olduğunu söz ederek, “Sağlık okuryazarlığının artırılması bir gereklilik. Antibiyotik şuurunun ilkokul düzeyinden itibaren eğitim müfredatına eklenmesi gerekiyor. Ayrıyeten doktorların gereksiz antibiyotik reçetelendirmemesi konusunda teşvik edilmesi şart” dedi.
Örnek ülkeler
Antibiyotik kullanımını başarılı bir biçimde denetim altına alan ülkeler ortasında Fransa dikkat çekiyor. Eğitim programları ve cezai yaptırımlar sayesinde Fransa, komşu ülkeler İspanya, Portekiz ve İtalya’dan çok daha âlâ bir noktaya ulaştı. İskandinav ülkeleri ise bilim eğitimini erken yaşta başlatarak, toplumda hakikat sıhhat algısını oturtup antibiyotik direncine karşı başarılı bir gayret veriyor. Türkiye’nin de bu mevzuda emsal adımları atması, gelecekte yaşanacak büyük sıhhat krizlerini önlemek için kritik kıymet taşıyor.
Türkiye kullanımda ilk sıralarda
Türkiye’de 2013 yılında yürürlüğe giren reçetesiz antibiyotik satış yasağı, antibiyotik tüketimini değerli ölçüde azalttı. 2016 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından çok yoğun eğitimler verildi, önemli muvaffakiyet da sağlandı. Türkiye’nin bu başarısı memleketler arası mecmualarda yayımlanarak, dünyaya da duyuruldu.
Pandemi sonrasında ise kazanımlar büyük ölçüde kaybedildi. Hasta baskısı ve tabiplerin direnememesi, antibiyotik tüketiminin yine artmasına yol açtı.
Türkiye’de yıllara nazaran antibiyotik tüketimi şöyle:
– 2011 yılında bu oran 42,28 DID (tanımlanmış günlük doz)
– 2018’de 30,9 DID
– 2019’da 33,2 DID
– 2020’de 25,8 DID
– 2021’de 28,3 DID
– 2022’de 35,7 DID
Kullanım oranları düşme eğiliminde olsa da istenen düzeyde değil. 2022’de kullanım oranı ile Türkiye birinci sırada yer aldı.
Erişim antibiyotikleri hedeflenen düzeyde değil
Dünya Sıhhat Örgütü’nün (DSÖ) AWaRe sınıflandırmasına nazaran Türkiye’de “erişim antibiyotikleri” kullanım oranı 2014’te yüzde 45 iken, 2022’de yüzde 54’e yükseldi fakat hala hedeflenen yüzde 60 düzeyinin altında. Erişim antibiyotikleri; ekseriyetle daha az yan tesire sahip, antimikrobiyal direnç seçimi için daha düşük potansiyele sahip ve daha düşük maliyetli, dar bir aktivite spektrumuna sahip antibiyotikler.
AB’ye maliyeti 1,5 milyar euro
DSÖ Avrupa Bölgesi’nde antibiyotik direnci nedeniyle 2019 yılında 500 binden fazla mevt gerçekleşti. AB ülkelerinde antimikrobiyal direnç nedeniyle sıhhat hizmetleri ve üretkenlik kayıplarının yıllık maliyetinin yaklaşık 1,5 milyar euro olduğu kestirim ediliyor.
AB’de 16 kritik ilaca ulaşmak zor
Avrupa Birliği, “kritik” ehemmiyetteki 16 ilaçta tedarik sorun yaşıyor. İlaçlar, üretim problemleri, talepteki artış ya da üreticinin ilacı piyasadan çekmeye karar vermesi nedeniyle AB’nin eksiklik listesine alınabiliyor. Avrupa İlaç Ajansı’na (EMA) nazaran eksiklik sorunu yaşanan 34 ilaç ortasından kritik 16 ilaçtan kimileri şöyle:
– Siyanür zehirlenmesini tedavi etmek için kullanılan Cyanokit
– Bakteriyel enfeksiyonlar için kullanılan Amoksisilin
– Diyabet hastalarının kan şekerlerini denetim etmek için kullandığı birtakım insülinler
– Çeşitli kanser tedavilerinde kullanılan yedi ilaç
– Şizofreni tedavisinde kullanılan Zypadhera
– Kalp krizlerini önleyen Integrilin.
