admin
Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – İnsan bedeninde meydana gelen ağrı, tıp tarihinin en eski şikayetlerinden biridir ve binlerce yıldır tedaviler tek tip bir yaklaşımla uygulanır. Yakın bir vakte kadar ağrı kesicilerin bayanlar üzerinde pek tesirli olmadığı yaklaşımı görmezden geliniyordu lakin bilimsel araştırmalar bu ikilime son noktayı koydu. Araştırmalar, bayanların bedeninde meydana gelen ağrıyı erkeklerden daha şiddetli hissettiğini ortaya çıkardı. İlaç şirketleri tarafından üretilen ilaçların klinik çalışmalarında erkeklerin denek olarak kullanılması, üretilen ağrı kesicilerin sadece erkek bünyesinde anında tesir etmesine bayanların her vakit daha fazla ağrı kesici almasına neden oldu. Üstelik bayanlar bu durumu sırf ağrı kesicilerde yaşamıyor! Hatta bu dengesizlik ilaç bölümünün de ötesine, emniyet kemerlerine ve hastalıkların teşhisine kadar uzanıyor. Peki, ilaç dalından araba modülü üretimine kadar bayanlar nasıl göz arkası edildi?
KADINLAR KLİNİK ARAŞTIRMALARA DAHİL EDİLMİYORDU
1993 yılından evvel araştırmacılar klinik ilaç araştırmalarına bayanları dahil etmiyordu, dahası buna gerek görülmüyordu. Kadınların araştırma dışı kalmasına sebep olarak ise adet döngülerinin test sonuçlarını çarpıtma ve mümkün bir gebeliğe ziyan verme endişesinden ileri geliyordu. Bunun yerine, araştırmacılar bir ilacın erkeklerde inançlı ve tesirli olması durumunda bayanlarda da inançlı ve tesirli olacağını varsaydılar. Ancak bu gerçek ve tesirli bir sonuç almaktan çok uzaktı. Bayanların biyolojisi ve bunun acıyla nasıl bağlantılı olduğu hakkında fikir sahibi olmamak üretilen ilaçların da tesirini azalttı.
Kadınlar tarihî olarak klinik araştırmaların dışında bırakılması, mevcut ilaçların birçoğunun bayanlar için bilinmeyen yan tesir ve güvenlik risklerini ortaya çıkardı. 2020 yılında yapılan bir araştırmada, morfin ve prednizon etken hususu de dahil olmak üzere bedenin 86 farklı ilacı nasıl parçaladığı konusunda büyük cinsiyet farklılıkları bulundu. Bayanlar bunların neredeyse hepsini erkeklerden daha yavaş metabolize etti, bu da kanlarında daha yüksek ilaç konsantrasyonlarına ve mide bulantısı, baş ağrısı, nöbetler ve halüsinasyonlar üzere daha fazla olumsuz yan tesire yol açtı. Çünkü bayanların bağışıklık sistemleri cinsiyet hormonları nedeniyle erkeklere kıyasla daha etkin. Bu da bayanların daha fazla inflamatuar tepkisi (bağışıklık sisteminin hücresel hasara karşı tepkisi) olduğunu ve ağrı kesicileri neden daha sık kullandıklarını ve erkeklerden daha fazla doza muhtaçlık duyduklarını açıklıyor.
DİNMEYEN AĞRI KRONİK HASTALIKLAR YARATTI
Öte yandan kendisine erkekler üzerinde denenmiş ve üretilmiş bir ağrı kesici reçete edilen bayan, ilaçtan almak istediği randımanı alamayınca ağrı kesici kullanmayı bırakması beraberinde hastalıkların tedavi edilememesi üzere problemlere neden oluyor. İhtiyaç duydukları ağrı kesiciyi alamayan bayanlar hayat uzunluğu sürecek olumsuz sonuçlarla karşılaşabilir. Birincisi, yaralanmalarının yahut durumlarının kötüleşme mümkünlüğü daha yüksektir, bu da güzelleşme müddetlerini uzatır ve prosedürlerden kaynaklanan komplikasyon geliştirme olasılıklarını artırabilir. Bu nedenle klinik deneylerin dışında tutulan bayanların ilaçların yan tesirlerinden daha görünür etkileniyor. Bu sebeple uzmanlar bayanların inançlı ve tesirli ağrı kesici seçeneklere sahip olabilmesi için klinik deneylerde şeffaflığın artırılması fikrini ortaya koydu. Uzmanlar artık bayanların ağrısını ölçebilecek ve yeni tedavilerin geliştirilmesini hızlandırabilecek biyobelirteçler üzerinde çalışmalar yapıyor.
Yalnızca ilaçlar değil, tıpkı formda birtakım hastalıkların da sadece ‘erkeklere ait’ görülüyor olması bayanların gereksinimleri olan tedaviyi almalarında büyük bir engel. Toplumsal roller bizlere bayanların daha narin ve kırılgan, sakin ve yavaş hareket etmesi gerektiğini (!) dayatıyor. Bu baştan yanlış örülmüş toplumsal roller, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) üzere bozuklukların sırf erkeklere has bir bozukluk olduğu fikrini dayattı. Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu olan bayanlar ve kızlar tarihi olarak yetersiz ve yanlış teşhis aldığından DEHB bir erkek hastalığı olarak değerlendirildi.
DEHB, bireyin hareket kabiliyetini yöneten planlama, çalışma belleği ve his düzenlemesi üzere zihinsel süreçler olan yönetici fonksiyonlarda meydana gelen nörolojik bir bozukluktur.
DEHB, ERKEKLERE HAS BİR HASTALIKTI LAKİN…
Son yıllarda bu tavır değişmeye başlasa da, DEHB ile ilgili araştırmaların büyük çoğunluğunun erkek çocukları ve yetişkinler üzerinde yapılmış olması DEHB’nin erkeklere has bir bozukluk olarak yorumlanmasına neden oldu. DEHB belirtileri gösteren bayanların belirtilerinin duygusal yahut öğrenme zahmetleriyle karıştırılma mümkünlüğü daha yüksekti. Aslında bu karmaşıklığa sebep olan şeyin gerisinde cinsiyet ayrımcılığı yatıyordu. Bayanlardaki DEHB’nin erkek çocuklarına kıyasla farklı semptomlar göstermeleri, beraberinde bir dizi yanlış anlaşılmayı ve onların uygun tedaviye erişememelerine yol açtı. DEHB’li bayanların anksiyete, depresyon ve yeme bozukluklarından muzdarip olma mümkünlüğü daha yüksek.
Ancak son yıllarda bayanların DEHB teşhis oranlarında bir patlama yaşandı. Bu farkındalık toplumsal medyada DEHB’in bayanlar tarafından daha konuşulur olmasıyla bilhassa Kovid-19 pandemisinde artış gösterdi. Arama motorlarında DEHB, 2020 ila 2022 ortasında 2004’ten bu yana daha sık tıklandı. Toplumsal medyanın yetişkin bayanlarda DEHB konusunda farkındalık yaratmasının beraberinde gelen araştırmalar DEHB’nin erkeklere mahsus bir bozukluk olarak görüldüğü tabusunu yıktı.
EŞİTSİZLİK HER YERDE, TRAFİKTE DE!
Klinik tedavilerde bayanların daha art planda bırakılması tıbbi alanda eşitsizlik yarattı. Ancak iki cinsiyet ortasındaki bu bariz eşitsizlik hayatımızın her alanında tesirini gösteriyor. Bunu kanıtlayacak en besbelli örneklerden sonuncusu ise arabalardaki emniyet kemerlerinin ve şoför koltuğu üretim çalışmalarında yapılıyor. Araba kazalarında hayat kurtarıcı olması planlanan emniyet kemerlerinin yalnızca erkek vücuduna nazaran tasarlanmış modeller üzerinde denenmiş olması bu eşitsizliğin en büyük ispatı.
Trafikte bayan şoförlerin sayısı her geçen gün daha da artıyor ve tüm şoförler sahip oldukları arabanın içinde inançta olduğuna inanıyor. Muhtemel bir kaza anında yüksek süratli çarpışmanın insan bedenindeki tesirlerinin araştırıldığı testlerde ise ‘crush dummy’ ismi verilen modeller standart erkek bedeni özellikleri taşıyor, bayanlar ve çocuklar çoklukla yan ve art koltukta teste tabi tutuluyor.
Araştırmalar, bir erkek modele nazaran tasarlanan güvenlik sistemlerinin kaza anında başta bayanlar olmak üzere farklı kilo ve uzunluktaki insanları korumakta kâfi olmadığını gösterdi. Koltuğa tam manasıyla yerleşmeyen, emniyet kemerini ve direksiyonu bedenine uygun halde ayarlayamayan şoförlerin ise kazalarda boyun ve göğüs bölgelerinden ölümcül darbeler aldığı araştırmalarla sabit. Kadın bedeninin göz gerisi edilerek yapılan çalışmalar ve tasarlanan tüm eserler, bayanın hayatı için büyük bir risk taşımaya devam ediyor. Araçta emniyet kemeri, şoför koltuğu ve direksiyon durumunun şoföre nazaran ayarlanmamasının kazalarda ölümcül sonuçlara neden olduğunu uzmanlar tarafından vurgulanıyor. Uzun yıllar sonra tüm bu eksiklikleri göz önüne alan İsveçli mühendislerden oluşan bir grup ise ortalama bir bayanın bedeninde tasarlanan birinci modeli yahut koltuk kıymetlendirme aracını geçtiğimiz yıl geliştirdi. Takımın yeni modelleri 162 cm uzunluğunda ve 62 kg tartısında. Geçmişte yaşanan acıları gidermese de gelecekte yaşanacak muhtemel kazaları önlemek için atılan bu adımın tüm alanlara yayılması dileğiyle…
