admin
Derleyen: Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr – Gana’nın birçok bölgesinde, bilhassa Akan topluluğunda, cenazeler büyük ve gösterişli merasimlerle anılıyor. Renkli tabutlar, dans eden topluluklar ve günler süren cümbüşler, Gana cenaze kültürünün en dikkat cazip ögeleri. Bu merasimler, sadece yas tutma değil, birebir vakitte hayatı onurlandıran büyük tertiplerle gerçekleşiyor. Aileler, kaybettikleri kişinin anısını yaşatmak için düğün ya da şenlik büyüklüğünde merasimler düzenliyor. Cenazeler ekseriyetle cuma yahut cumartesi günü yapılıyor ve davetliler siyah-kırmızı yahut siyah-beyaz klâsik kıyafetler giyiyor.
BÜYÜK MADDİ YÜKLER GETİRİYOR
Ölen kişinin hayattaki mesleği yahut tutkularına nazaran özel olarak tasarlanan renkli tabutlar, bu merasimlerin en dikkat çeken ögelerinden biri. Bir çiftçi için meyve halinde, bir pilot için uçak formunda yahut bir balıkçı için balık formunda yapılan tabutlar, kişinin hayatını simgeleyen özel bir sanat yapıtı olarak görülüyor. Ganalılara nazaran vefat yalnızca bir kayıp değil, tıpkı vakitte bir kutlama. Bu sebeple Gana cenazelerinde müzik ve dans değerli bir yer tutuyor. Trompetler, davullar ve klâsik enstrümanlar eşliğinde gerçekleştirilen danslar, yasın yalnızca hüzünlü değil, birebir vakitte hayatı kutlayan bir yanının da olduğunu gösteriyor. Birtakım bölgelerde, profesyonel dansçılar cenazeye çağrılarak gösterişli danslar sergilerken, cenazeler tıpkı vakitte geniş aile ve topluluk üyelerinin bir ortaya gelmesi için bir fırsat yaratıyor. İnsanlar bu merasimlerde uzak akrabalarıyla buluşuyor, geçmişi anıyor ve toplumsal bağları güçlendiriyor.
Gana’da cenaze merasimleri büyük tertipler olduğu için aileler için önemli maddi yük. Bu nedenle kimi beşerler hayattayken kendi cenaze masraflarını karşılamak için birikim yapmak zorunda. Hatta Gana’da ‘cenaze sigortaları’ bile epeyce yaygın. Büyük ve görkemli bir cenaze düzenlemek, ailenin toplum içindeki saygınlığını artıran bir öge.
‘BAŞARILI BİR CENAZE MERASİMİ TOPLUM İÇİN HAYATİ DEĞER TAŞIR’
“Ganalılar birisi öldüğünde bunun son olduğuna inanmazlar” diyen Gana cenaze geleneklerini inceleyen akademisyen Profesör Eve E. Arhin-Sam, “Ruhun yaşamaya devam ettiğine, topluluğun bir ortada kalmasına yardımcı olduğuna ve bireylere müdafaa sağladığına inanıyorlar. Ölüleri anmada daha geniş bir topluluğun ehemmiyetine kıymet veriyorlar. Cenaze merasimlerinde ruhun meselesiz bir biçimde geçişini sağlamak için makul gelenekler uygulanır ve bunların hakikat halde yapıldığından emin olmak topluluğun sorumluluğundadır” diyerek şu sözleri kullandı:
“Katılımcıların sayısı ve toplumsal statüsü, sunulan yemek ve merasimin gösterisi üzere faktörlere nazaran değerlendirildiğinde, cenazelerin ortalama maliyeti 20 bin dolara (yaklaşık 728 bin lira) yakın olan değerli bir süreçtir. Başarılı bir cenaze merasimi toplum için hayati ehemmiyet taşır. Cenaze sonrası klâsik danslar (mutlaka tabut taşıyıcılarına benzeyenler olmasa da) üzere gelenekler, kişinin hayatta olduğu zamanki statüsüne bağlı olarak daha karmaşık ve detaylı olabilir; yaş, cinsiyet ve mevt nedeni, merasimin nasıl gerçekleştirileceğini tesirler. Akan kültüründe, ‘iyi’ vefatlar birkaç temel faktörün varlığına dayanır. Yeterli bir yaşa kadar yaşamak (yaklaşık 70), doğal sebeplerden ölmek, toplumunuza katkıda bulunmak ve çocuk sahibi olmak uygun olarak sayılır. Bu faktörler daha kolay geçişler ve daha az ayrıntılı cenaze planları sağlarken, bulaşıcı hastalıklardan ölmeyi içeren ‘kötü’ vefatlar daha karmaşık ritüeller gerektirir.”
Benjamin Aidoo
‘BU İŞE MADDİ ZAHMETİM OLDUĞU İÇİN GİRDİM’
Gana’nın dans eden tabut taşıyıcıları ise son vakitlere epey tanınan. Siyah grup elbise, güneş gözlüğü ve epey sevinçli danslarıyla, taşıdıkları tabutu bir üst bir aşağı zıplatıyorlar. Ortaya çıkan bu alışılmadık imajlar, kimisine nazaran büyük bir duyarsızlıkken kimisinin de ıstıraba bakış açısını değiştirdi. Gana’da, beşerler vefatın bir meskene dönüş olduğuna inanır ve bu yüzden Pallbearers olarak da isimlendirilen bu özel dansçıları kiralarlar. Ekseriyetle bu tabut taşıyıcıları 4 ila 6 kişilik bir kümedir ve etkileyici dans hareketleri sergilerler. Ganalı cenaze taşıyıcıları, klasik yürüyüş yerine tabutu ritmik dans figürleriyle taşır. Bu gösterişli veda, hem duygusal hem de sevinçli bir atmosfer yaratıyor. Birçok aile, cenazelerinin unutulmaz olması için bu çeşit dans kümelerini tercih ediyor.
Dans kümesi kurucusu Benjamin Aidoo, “Bu görüntülerle viral olmayı amaçlamadım. Ben bu işe yalnızca maddi manada düşünce çektiğim ve Gana’daki ailemi desteklemem gerektiği için girdim” ifadelerini kullandı.
‘SEVDİKLERİNE UNUTULMAZ BİR VEDA ETME BAHTI VERİYORUZ’
Aslında bu dansın birinci imgeleri 2017 yılında internete yüklenmişti. Ganalı tabut taşıyıcıları, cenaze sırasında yaptıkları gösteriyi kayda alarak YouTube’da yayınladı. Fakat manzaralar 2020 yılına kadar geniş çapta bilinmiyordu. Bu akım kısa müddette dünya çapında bir patlama yaptı. Görüntüler, milyonlarca kere izlendi. Popülaritesi, Kovid-19 pandemisi sırasında daha da arttı. Ganalı tabut taşıyıcıları, internet üzerindeki ünlerini kullanarak insanlara, “Evde kalın, yoksa biz geliriz” mesajını verdi. Bu kampanya, toplumsal aranın kıymetine dikkat çekmek için mizahi bir prosedür olarak kullanıldı ve dünya genelinde birçok sıhhat kuruluşu tarafından desteklendi.
Videoların viral hale gelmesiyle birlikte, görüntüde yer alan tabut taşıyıcıları dünya çapında ünlendi. Ganalı teşebbüsçü Benjamin Aidoo, bu tabut taşıma ekibinin lideri olarak birçok medya kuruluşuna röportaj verdi. Kümesi, milletlerarası etkinliklere davet edildi ve hatta kimi büyük markalarla iş birlikleri yaparak reklam kampanyalarına dahil oldu. Aidoo, verdiği bir röportajda, “Bizim için bu yalnızca bir iş değil, tıpkı vakitte bir sanat. İnsanlara sevdiklerine unutulmaz bir veda etme talihi veriyoruz” dedi.
‘RONALDİNHO’YU SON KONUTUNA GÖTÜRMEK İSTERDİM’
‘Dans eden tabut taşıyıcıları’ akımının yaratıcısı Benjamin Aidoo, Aidoo, “Ölen kişinin hayatını müzik ve dansla kutlayarak cenaze merasimine biraz sevinç katmayı amaçlıyoruz. Birtakım beşerler artık ağlamak istemiyor. Biz yaptığımız şey sayesinde onları keyifli ediyoruz” halinde konuştu.
Şirket artık Gana’nın ötesinde ve tüm dünyada tanınıyor, bilhassa hizmetlerine dair bir görüntü toplumsal medyada paylaşıldıktan sonra bir anda ilgi gördü. Barselona ve Chelsea ekiplerini destekleyen Aidoo’nun, latife yollu, “Elbette onlara uzun bir ömür diliyorum lakin o talihe sahip olsaydım Ronaldinho’nun sın uğurlamasını yapmak isterdim. Sonra Maradona ve son olarak Messi. Ronaldinho beni her vakit etkileyen bir oyuncu” dediği de biliniyor.
